R. Danielle EGAN / Gail HAWKESEgan is hoogleraar 'Gender, Sexuality and Intersectionality Studies'aan het Amerikaanse Connecticut College. Hawkes is als sociologe op het vlak van seks en seksualiteit verbonden aan de School of Behavioural and Cognitive and Social Sciences van de University of New England in Australië.
Zoals in eerdere artikelen — met name binnen het debat over seksualisering in Australië — beschrijven Egan en Hawkes eerst helder hun referentiekader en methodische aanpak. Foucault is een belangrijk inspiratiebron.
Eerst wordt verwezen naar boeken als die van Levin-Kilbourne (2008) en Sue Palmer (2009) over seksualisering door de media, en naar de 'cultural panics' zoals die rondom de tentoonstelling van Bill Henson (met blote tieners) uit die tijd. Daarbij werd door opponenten steeds de kinderlijke seksuele onschuld opgevoerd en een pleidooi gevoerd voor sociale hervormingen die kinderen moesten beschermen tegen seksualiserende invloeden.
"The presumptions beneath these conclusions are twofold: the domain of childhood cannot include sexuality; and in equal turn any young person who expresses sexuality is de facto outside the domain of childhood (Egan and Hawkes 2008a, 2008b; Hawkes and Egan 2008b)."(2)
"All too often, these pleas for social reformation are profoundly ahistorical, reactionary, visceral, and deeply unreflexive ... " [mijn nadruk] (3)
In dit boek wordt daarom uitvoerig ingegaan op wat in hun eerdere artikelen al kort werd aangeduid. Het geeft een historisch overzicht van sociale bewegingen en eerdere morele paniek rondom de seksualiteit van kinderen: de 'social purity movement', de beweging voor 'social hygiene', de bedenkelijke rol van medici en andere 'deskundigen', de masturbatiefobie, de opkomst van de seksuologie, de (bedenkelijke) rol van de opvattingen van Freud, en zo meer. De standpunten zijn verder hetzelfde als in de artikelen.
Het verhaal begint hier bij de Verlichting. Locke, Buffon, Condillac en met de masturbatiefobie uit de 19e eeuw.
"The work of Locke, Buffon, and Condillac all identified the need for an external guiding force to monitor and direct the balance between passion and reason."(21)
"The centrality of the child in these pedagogic and philosophic discourses, and the focus on its susceptibility to both good and bad influences, contributed to the inclusion of the child in the growing phenomenon of masturbation phobia as it would erupt in full force in the nineteenth century."(22-23)
Volgt het inmiddels welbekende verhaal van al die medici en kwakzalvers met hun negatieve waardeoordelen over masturbatie.
Hoofdstuk 2 gaat over de 'sociale zuiverheids beweging'.
"Innocence, within social purity discourses, was assumed to be an inherent quality of childhood as well as a virtue that must be taught. It was, in effect, there and not there — present and absent. A chameleonlike figure, the child shifted between a sentimental figure in need of protection to an object of suspicion and sexual prurience in need of control. As the works of James Kincaid, Gary Cross, and Philip Jenkins note, the connection between childhood and innocence has been a facet, and most often a paradoxical one, in discourses on the child since the modern inception of childhood (Cross 2004; Jenkins 2004; Kincaid 1998, 1992). However, it is the manner with which purity campaigners deployed sexual innocence in order to both legitimate the movement and transmit its vision into the society more broadly that marks its place within this history of ideas." [mijn nadruk] (34)
"Fusing the ideas of public health with morality, campaigners joined with conservative members of the medical establishment to produce a message that equated physical and moral health to the social and cultural health of a Christian nation (Mort 2000)." [mijn nadruk] (35)
Waaraan we opnieuw kunnen zien dat artsen zich gemakkelijk achter het conservatieve karretje laten spannen, omdat ze zelf ook uit die milieus komen. Het valt me altijd weer op hoe weinig die beroepsgroepen kunnen onderscheiden tussen de feiten waarmee ze werken en de normatieve beoordeling van die feiten vanuit hun eigen waarden en normen. Dat er in die benadering echt sprake was van klassisme is inmiddels ook voldoende aangetoond.
"Purity reformers identified the “great mass of the urban workingclass as a major cultural threat” to the child as well as to society at large (Mort 2000, 47)." [mijn nadruk] (38)
En natuurlijk vonden deze 'hervormers' dat gecorrumpeerde kinderen vooral te vinden waren in de arme arbeidersgezinnen.
"Social purity literature emphasized a mother’s moral duty to talk to their children about sex. If left ignorant in the home children would seek an education in the street. In their agenda to foster sound sexual education, the social purity movement recast childhood innocence by uncoupling it from sexual ignorance. Ignorance was considered dangerous due to its unguided and incendiary potential. Within purity reform, the child could be both sexually educated and sexually innocent simultaneously — the result of which was, as Welsh noted, “enlightened innocence” (ibid.)." [mijn nadruk] (41-42)
Hier zie je al dat patroon dat je ook vandaag de dag zo vaak ziet: kinderen mogen wel geïnformeerd zijn over seks en dingen weten, maar kinderen mogen niets doen. Hoewel er wel wat af te dingen valt op dat standpunt dat het goed is om kinderen te informeren over seks, want alleen bepaalde informatie is goed, namelijk die het doen niet stimuleert, zou je kunnen zeggen.
Een verwante beweging was die van de Sociale Hygiëne.
"Hygiene reformers validated their entrée into this domain of knowledge through their training as “medical” and “scientific” experts that, ideally, provided both an accurate and objective lens. As we illustrate in the following chapters, in this respect, sexology, psychoanalysis, and theorists of child development employed similar claims of scientific legitimacy. Sexual hygiene furthered not only the normalization of the child’s sexuality (a project repeated in psychoanalysis and development, although through different means), but extended their aims beyond the other discourses explored in this book. (...) However, as public support for the overly moral tone of social purity and their calls for abstinence waned and medical treatment for social ills became more culturally palatable, social hygiene eclipsed social purity as a movement to cure the problems of prostitution, venereal disease, and degeneracy." [mijn nadruk] (52-53)
En ook deze beweging was klassistisch.
"This chapter analyzes the ways in which the project of sexual hygiene sought to habituate the sexual child in order to create and ensure bourgeois gender norms and a reproductive heterosexual outcome. In so doing, sexual hygienists used the body of the child to validate broader intervention into working class and poor families under the guise of prevention." [mijn nadruk] (53)
"Within sexual hygiene reform, danger to children was equated with a particular social condition: urban poverty. To this end, poor and working-class children were viewed as especially in need of intervention and protection." [mijn nadruk] (62)
Seksuologie (Engels: sexology) kwam op in het laatste kwart van de 19e eeuw. Darwin was een inspiratiebron. Het was inmiddels ook wel duidelijk dat al het angstaanjagen door medici niet werkte. Wetenschap moest de feiten over seks geven, niet meer en niet minder. Het gaat om mensen als Iwan Bloch, Havelock Ellis, Krafft-Ebing, Magnus Hirschfeld.
"To this end, science opened the door, albeit unintentionally, to the exploration of the sexual life of the child in unprecedented detail."(77)
"That children were capable of autoerotic activity was never in doubt among nineteenth-century sexologists; however, recognition was not the same as acceptance. The work of these pioneers in the creation of sexual knowledge differed in this regard." [mijn nadruk] (79)
Door al die kennis die werd gepresenteerd als wetenschappelijk begonnen mensen anders te kijken naar de seksualiteit van kinderen. De masturbatiefobie begon af te nemen. Met name Albert Moll speelde een grote rol in het normaliseren van kinderlijke lustgevoelens en seksuele uitingen.
"Specifically Moll sought to isolate the topic of the sexual life of the child from earlier accounts that have addressed the issue only through the lens of adult experience and perception. Moll’s project was to demonstrate the existence of a sexual life of the child and to offer a detailed and empirically supported account of the subjective components of this life. To assume that the sexual life of the child begins with the external physical manifestations of puberty is, according to Moll, a “disastrous error.”" [mijn nadruk] (89)
"In his contention that prepubertal children were not just capable of, but habitually engaged in, conscious sexual expression without any physical or psychological harm offered a final death knell to masturbation phobia. Moll’s approach to the topic of the sexual life of the child is both distinctive and challenging despite his more general political conservatism."(93)
"It is, therefore, of interest that of all the sexologists, Moll’s work, and its implications for a more systematic formulation of childhood sexuality, has remained largely on the margins, eclipsed by the more familiar work of Freud."(93)
Daarna besteden de auteurs eerst aandacht aan Freud en vervolgens aan de theorieën over de ontwikkeling van kinderen uit de 20ste eeuw.
"Freud is commonly credited with “inventing” childhood sexuality; however, as we have shown in our analysis thus far, he was by no means alone in his preoccupations or concerns."(98)
"Freud’s construction of the sexual child was provocative in its acknowledgment that all children were inherently sexual, pleasure seeking, desirous as well as sadistic and masochistic in the quest to fulfil their libidinous drives. However, this recognition must be placed alongside his theory of latency, which as James Kincaid, Arnold Davidson, and others have argued, allowed Freud to transport the child’s sexuality back into an absent and unconscious space until its more socially acceptable expression later during puberty (Egan and Hawkes 2008a; Romesberg 2008; Kincaid 1992; Davidson 1987). Equally important, the potential of Freud’s more radical thinking on childhood sexuality was derailed by his turn toward Oedipus, identification, and castration." [mijn nadruk] (99)
Goed geformuleerd. Die hele latentieperiode heeft niets met een natuurlijke biologische ontwikkeling van kinderen te maken, maar is een culturele constructie. En al die andere verzinsels als het Oedipoescomplex slaan al helemaal nergens op. Sterker nog: als Freud beter gelezen werd zou de wereld niet zo onder de indruk zijn van zijn theorietjes.
"Freud’s early writings on the sexual child provided a framework for recognizing the complex sexual subjectivity of children. However, his turn toward the Oedipus complex ultimately undermined this potential. Although infantile sexuality comprised a key tenet within Freud’s psychoanalytic paradigm, the place of the child and the complexity of its sexual subjectivity became increasingly marginalized and silenced." [mijn nadruk] (123)
De ontwikkelingstheoretici namen desondanks veel van Freuds gedachtengoed over.
"In all that has been said so far, the actual child is barely evident; it is characterized as the passive recipient of directions from its parents and their expert advisors. The logic of these elaborate strategies for instruction was that the child would respond in the desired manner." [mijn nadruk] (137)
In die visie mag je kinderen over seksuele zaken geen angst aanjagen, maar je mag seks ook niet belangrijk maken. Maar hoe positief is dat trivialiseren dan? In feite is dat juist een negatieve aanpak, zeker bij kinderen die in hun ontdekkingstocht alles natuurlijk superbelangrijk vinden. Hun enthousiasme voor seksuele zaken wordt niet bepaald gewaardeerd en dat voelen ze. Dus gaan ze dingen in het verborgene doen en dan zeggen Freud en de ontwikkelingspsychologen dat er sprake is van een latentieperiode. Omdat al die volwassenen het seksuele kind onzichtbaar hebben gemaakt...
Dit boek geeft een helder overzicht van allerlei benaderingen en theorieën ove de seksualiteit van kinderen door de eeuwen heen. Het is een serieus en kritisch boek van twee feministische auteurs. In het begin leggen ze hun aanpak helder uit, vast ook met het doel om de bekende argumenta ad hominem te vermijden zoals 'ja, jij hebt geen kinderen, hoe kun jij nu iets zeggen over kinderen?' en zo verder die deze auteurs eerder naar hun hoofd kregen.
Dat zoiets verdedigends geschreven moet worden zegt veel over de vreselijk irrationele sfeer rondom discussies rond dit thema en over hoe moeilijk het is de seksualiteit van kinderen tot onderwerp van onderzoek te maken. Het is schokkend vind ik: iedereen heeft er meningen over, maar de waarheid mag niet boven tafel komen.