Emma Rush geeft les in filosofie aan de Charles Sturt University (Faculty of Arts). Andrea La Nauze geeft les aan de School of Economics van de University of Queensland. Allebei in Australië.
The Australia Institute is een denktank voor 'public policy'. Rush en La Nauze leverden voor die denktank in 2006 dit rapport af over de seksualisering van kinderen. Het leidde tot een enorme publieke discussie.
Het rapport barst van de stiekeme waardeoordelen. Alleen de titel suggereert al van alles en dat met zo'n vage term als 'pedofilie'. Ze lichten dat als volgt toe:
"The metaphor ('corporate paedophilia') draws a parallel between actual paedophilia, the use of children for the sexual pleasure of adults, and corporate use of children for the financial benefit of adults who own and manage corporations."(1)
O, dus volwassen pedofielen gebruiken kinderen voor hun eigen seksuele plezier? Dat alleen al is een behoorlijk ongenuanceerde en kritiekloze bewering. En de titel betekent: al die advertenties met kinderen in sexy kleding en poses zijn er alleen maar om winst te maken voor volwassenen en dat is net zo'n misbruik van kinderen als het misbruik door 'pedofielen'? Tjongejonge, over suggestief taalgebruik en slechte vergelijkingen gesproken.
"Broadly defined, sexualisation is the act of giving someone or something a sexual character. Childhood development includes a distinct sexual dimension prior to puberty, so the acknowledgement that children have a sexual dimension is not in itself of concern. However, the sexualisation of children documented in this paper captures the slowly developing sexuality of children and moulds it into stereotypical forms of adult sexuality." [mijn nadruk] (1)
Die seksualisering — hierboven bijzonder slecht gedefinieerd — is volgens de auteurs zorgelijk omdat kinderen het gevoel krijgen dat ze er uit moeten zien en zich moeten gedragen als volwassenen (wat leidt tot "body image concerns and eating disorders" - 3).
"Children’s general sexual and emotional development is affected by exposure to advertising and marketing that is saturated with sexualised images and themes. Moreover, to the degree that children focus on sexualising themselves rather than pursuing other more age-appropriate developmental activities, all aspects of their development may be affected.(...) The messages children receive about desirable behaviour and values thus incorporate ethical effects that go well beyond simply how to dress. Finally, the sexualisation of children also risks normalising and possibly encouraging paedophilic sexual desire for children." [mijn nadruk] (2)
De auteurs voeren allerlei definities en beweringen op die niet kloppen. En ze combineren ze met allerlei stiekeme of minder stiekeme waarden en normen van zichzelf waarbij ze niet stilstaan. Je kunt je van alles afvragen bij zo'n tekst. Wat betekent het dat iemand als object wordt behandeld? En is dat geen algemeen probleem in de commercie, helemaal los van seksualisering? En wat is seks als koopwaar of als instrument? En is die beeldvorming in de media werkelijk van invloed op het zelfbeeld en de ontwikkeling van kinderen? Bewijs daarvoor wordt niet gegeven.
Een voorbeeld:
"Lip gloss, body lotion and hair products are represented as essential purchases for readers, despite the fact that the vast majority of these readers are still at primary school."(17)
Allemaal belachelijk, dat vind ik ook, maar seksualiserend? Ik zie niet zo veel aan seksueel suggestieve zaken. Het lijkt me erger dat kinderen in die reclame een wereld van glamour voorgezet krijgen waarin alles draait om uiterlijk vertoon en materialisme binnen een conservatief waardenkader dat ook nog eens rolbevestigend is. De auteurs hebben daar maar halfslachtig bezwaar tegen en het lijkt er op dat ze de verkeerde insteek kiezen door het over seksualisering te hebben in plaats van over commercialisering.
Het probleem is namelijk veeleer dat er iets verkocht wordt via die advertenties, dat kinderen bijvoorbeeld gezien worden als een afzetmarkt voor wie we speciale verkoopkanalen als tijdschriften en zo maken, als een groep die we van alles willen aansmeren. Zouden we dit goed vinden als alle kinderen in die advertenties er fatsoenlijk / ongevaarlijk / niet sexy bijliepen? De auteurs van dit rapport waarschijnlijk wel.
Dan heb je het niet begrepen, vind ik, want ook dan is het een probleem en dat probleem is de laatste jaren alleen maar groter geworden met al die 'influencers' van tegenwoordig. Het probleem zit namelijk in de advertenties zelf, of er nu volwassenen of kinderen in zitten, het probleem is heel die leugenachtige wereld van de marketing met zijn belachelijke reclame. En dan moeten we echt aan de bak, met een veel fundamenteler kritiek dan 'o jee, we zien blote schouders, een blote navel, ze staat in een uitdagende pose'.
Wat schrijven de auteurs?
"The broader question of whether advertising to children should be permitted at all is not considered in this paper." [mijn nadruk] (15)
Maar dat is juist de kern van de zaak en daarover willen de auteurs het niet hebben? In vervolgrapporten als Letting Children Be Children - Stopping the sexualisation of children in Australia (Rush-LaNauze, 2006) en Adult world must let girls be girls (Rush, 2007) is de insteek gelukkig al meer gericht op de regulatie van de marketingindustrie. Maar die regulatie wordt aan de overheid overgelaten, de verantwoordelijkheid van bijvoorbeeld ouders wordt lekker gemakkelijk aan de kant geschoven.
"It is unrealistic to expect parents to stop the sexualisation of children by "just saying no" to sexy clothing, children's make-up and so on. As any parent knows, it is not that simple. Peer friendships take on much greater importance in middle childhood and the pressure to conform is keenly felt by children. No parents want their child to be the one left out in the schoolyard.
And no parents want to be put in a position where they must monitor and regulate their children's activities. The sexualisation of children should be tackled at its source: the advertisers and marketers who are seeking to create ever-younger consumers for their products. The burden of remedying the damage caused by sexualising children should not fall on parents, teachers, pediatricians and child psychologists." [mijn nadruk] (Rush, 2007, )
Ook dat is oppervlakkig. Doen ouders dan alles wat hun kinderen willen? Zeggen ze nooit nee? Reguleren ze hun kinderen niet? Wat is opvoeden anders dan dat? En die ouders zouden ook actie kunnen voeren tegen die seksualisering, ze zouden de straat op kunnen gaan, ze zouden een koperstaking kunnen inzetten, en noem maar op. Maar nee, de overheid moet het maar doen.
Het is zo gemakkelijk: roepen dat we kinderen moeten beschermen tegen de commercie. Geef eens een fundamentele kritiek op die commercie dan en pak die eens flink aan. Maar nee, we moeten blijkbaar weer de vrijheid van kinderen inperken, terwijl het bedrijfsleven gewoon zijn gang gaat.
Verder worden in het rapport advertenties getoond en besproken die zouden seksualiseren.
"In addition, sexualised girl models (like adult women models) almost always have long hair, a social indicator of sexual difference in the Western world, and it is usually worn loose to emphasise it. In contrast, sexualised boys have short hair, which is carefully styled, with evident use of hair styling gel, spray or similar aid." [mijn nadruk] (7)
Maar wie bepaalt dat dat 'geseksualiseerde beelden' zijn? Ik vind de gegeven voorbeelden helemaal niet overtuigend. Neem Figure 2. Hier lijken de kinderen wat op volwassenen zoals in films en tv-series met rijke mensen. Ze zien er leuk uit. Is het te bloot? Worden specifieke delen van het lichaam benadrukt? Is het uitdagend? Ik vind van niet. Maar als je los haar of kort haar al kenmerkend vindt voor seksualisering van kinderen, mijn hemel, dan is elk kind overal geseksualiseerd. Dus als een meisje kort haar heeft is er geen sprake van seksualisering? Wat een aanvechtbare bewering. Fig. 3 en 5 vind ik evenmin overtuigend en Fig. 4 en 6 laten wat mij betreft gewoon twee meisjes zien die er leuk uitzien. Maar seksualisering? Die poses zijn gewoon de poses van alle modellen.
Ik zou er meer op tegen hebben dat de voorbeelden voor kinderen steeds weer gezocht worden in de (Amerikaanse?) rijke milieus, bij de beroemdheden van sport en muziek en film en tv-series. Niet bepaald de ideale rolmodellen. Over die 'celebrities' gaat het bij de auteurs verderop ook wel, maar blijkbaar is dat niet echt een probleem. Daar bespeur je de houding van 'zo zit de wereld nu eenmaal in elkaar'. Maar blijkbaar geldt dat niet als het om meisjes gaat.
De auteurs hebben het geregeld over wat 'bij de leeftijd hoort' ('age appropriate' is). Blijkbaar weten zij wat wel en niet 'bij de leeftijd' hoort. Een 'seksuele dimensie' bij kinderen wordt niet ontkend, maar wat betekent dat concreet? Gepraat over wat bij de leeftijd hoort is gemakkelijk normatief: wat is vroegrijp? wat ongezond? Er wordt dan wel niet ontkend dat kinderen seksuele wezens zijn, maar waar liggen hier volgens de auteurs grenzen en waarop zijn die grenzen gebaseerd?
"Images that portray children as sexual agents who accept or even desire sexual interaction suggest, if only implicitly, that children are capable of meaningfully consenting to such interaction in the way that adults do. However, consent implies a fully informed understanding of the consequences of an action.(...) Consent also takes into account the need to minimise substantial power differentials (as exist between adults and children), because these are all too likely to lead to coercion in the guise of consent.
Lumby (...) takes issue with the suggestion that ‘teenage girls are entirely powerless’ and argues that one of the ways in which they exert their power is by experimenting with their bodies and their ‘emerging sexuality’ (p. 52). This position fails to acknowledge the limited capacity of children and teenagers to process information and their vulnerability to commercial and sexual exploitation." [mijn nadruk] (38)
Dat laatste illustreert de bekende tegenstelling tussen conservatieve auteurs als Rush en La Nauze die niet geloven in de handelingsbekwaamheid ('agency') van 'kinderen' en ze willen beschermen tegen alles wat macht uitoefent en andere auteurs als de genoemde Lumby die 'kinderen' voor voller aanzien waar het gaat om het kunnen inschatten van wat ze zelf willen, wat anderen willen, het maken van afwegingen en het geven van instemming.
Altijd duiken weer dezelfde beweringen op gebaseerd op een lineair model van minder ('kinderen') naar meer (volwassenen). Maar steeds weer hetzelfde herhalen maakt wat je beweert nog niet waar.
1/ 'Kinderen' — tussen aanhalingstekens want over welke leeftijd hebben we het dan? — zijn volgens de auteurs niet in staat om toestemming te geven. Zijn volwassenen dan wel in staat tot 'a fully informed understanding of the consequences of an action'? Daar lijkt het in de praktijk niet erg op, nietwaar? Dit onderschat 'kinderen' en overschat volwassenen.
2/ De machtsverschillen tussen 'kinderen' en volwassenen leiden tot dwang en manipulatie, zeggen de auteurs. Want kinderen zijn zo kwetsbaar ('vulnerable'). Elke nuance ontbreekt in zo'n oordeel. Welke machtsverschillen? Wat is oorzaak, wat gevolg? Zijn kinderen wel zo kwetsbaar? Wat bedoel je daarmee? En bestaan die machtsverschillen niet tussen volwassenen dan? Het is een argument uit angst. Het onderschat de weerbaarheid en de macht van kinderen in allerlei vormen van communicatie en overschat de macht van volwassenen tegenover kinderen. Bovendien: als je als volwassene kinderen moet gaan dwingen en manipuleren om ze iets te laten doen, hoeveel macht heb je dan over die kinderen?
3/ Kinderen hebben geen overzicht, ze hebben een 'limited capacity to process information' wordt gezegd. De vraag is of dat waar is: kinderen pakken juist snel allerlei informatie op, ze zien veel en leren snel. Andersom geldt dat volwassenen zich vaak alleen maar baseren op wat ze aan informatie halen uit dagbladen en nieuwsprogramma's en sociale media. 'Like that's a step up!', om met Haley uit de film Stick It te spreken.
Dit rapport — en dat geldt ook voor genoemde vervolgrapporten — heeft het geregeld over pedofielen. Geseksualiseerde beelden van kinderen zouden 'pedofiele' seksuele verlangens naar kinderen bevestigen of versterken, horen we wel vijf keer. Hoe weten de auteurs dat? Is dat laatste aangetoond? Nee, dat is niet aangetoond, zeggen de auteurs nota bene zelf.
"Although a direct causal link between the sexualisation of children and their vulnerability to paedophilia has not been proven, the possibility of such a link has already caused widespread concern."(40)
"However, because paedophilia and child sexual abuse are complex social problems, it is difficult to isolate clear evidence of a causal link between sexualised images of children as discussed in this paper and paedophilia, and still more difficult to isolate a causal link between sexualised images of children and child sexual abuse." [mijn nadruk] (40)
Maar het rapport gaat er desondanks de hele tijd van uit dat die causale samenhang er wel is. Het illustreert de subjectieve weerzin van de auteurs tegen het sexy vinden van kinderen, ze gaan simpelweg mee in de bekende bangmakerij voor pedofielen.
Het niveau van dit rapport is bijzonder bedenkelijk. Vage begrippen, beweringen waarvoor geen bewijs bestaat, oorzakelijke verbanden die zonder onderbouwing gelegd worden, redeneringen die niet kloppen. Het hele rapport ademt de geest van morele paniek. De auteurs wijzen dat bezwaar af, maar ik denk dat er wel degelijk sprake is van morele paniek. Er worden allerlei bronnen beschreven met verontruste geluiden. Rush-LaNauze gaan stemmingmakerij niet uit de weg. In een vervolgrapport met dezelfde inhoudelijke strekking uit hetzelfde jaar (Letting Children Be Children - Stopping the sexualisation of children in Australia, p.6) lezen we bijvoorbeeld:
"Surf Life Saving Australia proposed prohibiting photography of its junior members on beaches without written permission from parents (Clark 2005). Given such levels of concern about photographs of children engaged in everyday activities, it would be surprising if Australians were not concerned about the deliberately sexualised images of children used in advertising and marketing."
Ja, want die mensen die foto's maken van kinderen op het strand moeten wel pedofielen zijn, nietwaar? En het is vast ook heel schadelijk voor kinderen dat mensen zo maar foto's van ze maken.
De stelling in het eerste rapport dat die advertenties pedofilie zouden versterken is het duidelijkste bewijs dat het om morele paniek gaat. Degenen die kinderen misbruiken zijn zoals bekend en zoals de auteurs ook zelf aangeven voor het grootste deel te vinden in de eigen familie- en vriendenkring van de kinderen waar ze dus al toegang hebben tot die kinderen. Zouden die blaadjes en eventueel het geseksualiseerde gedrag van die kinderen ook maar iets toevoegen aan het gedrag van pedofielen? Natuurlijk niet. Het is gewoon een smoes om kinderen te 'beschermen', lees: onder de duim te houden.
Misschien zouden de auteurs eens moeten nadenken over andere dingen dan risico's. Zouden er misschien ook positieve zaken kunnen samenhangen met vroegere seks? Genieten van je lijf? Je lijf leren kennen en daar zelfvertrouwen aan ontlenen? Gewoon lol hebben, stout doen, lachen? De auteurs zien alleen maar beren op de weg in de vorm van bepaalde risico's, maar zijn erg blind voor de werkelijke risico's voor kinderen in de samenleving.
De hoofdconclusie is dat kinderen in hun eigen belang tegen seksualisering beschermd moeten worden door regulatie van de media. Het bekende 'Het is voor je eigen bestwil'. Of zou het toch weer het belang van ouders en opvoeders zijn dat ze hun kinderen en dan met name hun dochters willen beschermen tegen het gevaar van een vroege belangstelling voor seks en zo? Zodat ze hun kinderen onschuldig en seksloos kunnen houden en niet na hoeven te denken over die aspecten van hun ontwikkeling? Ik denk dat het daar bij ouders meestal op neer komt. Bij deze auteurs in ieder geval wel.