Carmine SARRACINO / Kevin M. SCOTTSarracino — een kleurrijke leraar Engels uit de VS — en zijn collega vonden het nodig om dit onderwerp onder de aandacht te brengen.
De term 'pornoficatie' komt uiteraard van de termen 'pornografie' en/of 'porno'. Er bestaat een sfeerverschil tussen beide termen:
"In the 1960s and 1970s the word porn began to replace pornography. Nowadays, one hears and sees porn far more often than pornography. The words differ not only in that porn refers to a much larger body of material that is far less homogeneous than what was covered by pornography, but also in that porn is much less stigmatized than its forerunner."(xv-xvi)
Er zijn allerlei vormen van porno, van 'soft porno' tot 'dark porno'. Probleem is dat al die vormen van porno via allerlei kanalen op ons afkomen, of we dat nu willen of niet en vaak zonder dat we het door hebben. Zelfs speelgoed — de Bratzpoppen worden weer als voorbeeld gebruikt — vormt hierin een kanaal.
De geleidelijke acceptatie van porno heeft geleid tot een maatschappijbrede seksualisering.
"In thinking about where we go from here, we identify sexualization — which is rampant in our culture — as the root problem underlying the damaging and dangerous practice of turning individuals, especially girls and young women, into sexual objects. Through sexualization individuals are seen as having no value beyond their sexuality." [mijn nadruk] (xix)
Verderop in het boek wordt een heldere omschrijving gegeven van wat seksualisering inhoudt:
""Sexualized, as we have shown, does not mean hypersexed. It means, rather, that a person, female or male, young or old, is divested of all other qualities he or she may be said to possess — intelligence, spirituality, sense of humor, athleticism, compassion, talent — and reduced to an outward husk, utterly empty but for a single potential, the ability to satisfy someone else’s sexual needs." [mijn nadruk] (198-199)
Ook deze auteurs komen met een overzicht van culturele uitingen waaruit die seksualisering moet blijken. Ze geven trouwens dezelfde voorbeelden als Kincaid.
"So Pretty Baby, in 1978, after the era of Deep Throat and other Hollywood-like porn movies, could present the topic of child-as-sex-object in candid and graphic ways that, by contrast, Stanley Kubrick’s Lolita could not dare in 1962. In Kubrick’s movie, a nude scene of Sue Lyon as Lolita was so unthinkable it was never even proposed by Vladimir Nabokov, who wrote the screenplay, or Stanley Kubrick, who directed. Lolita and Humbert Humbert (James Mason) were not allowed even to kiss, let alone display any kind of sexuality — as later they would in the 1997 remake of Lolita starring Jeremy Irons and Dominique Swain. Two years after Pretty Baby, Brooke Shields was back on the screen in The Blue Lagoon, again nude, now as an early teen (both fictionally and in fact). Just as Deep Throat opened a door for other porn movies to crowd through, so Pretty Baby opened a farther door for the unabashed portrayal of children as sex objects, frequently partnered with adults." [mijn nadruk] (21)
"The contours of the taboo had been sufficiently softened that, by the 1990s, children as sex objects had become culturally familiar in movies, on television, and in advertisements — with all sorts of offshoots. For instance, beauty pageants for very little girls — five or six, and even younger — swelled into a multimillion-dollar industry of local, regional, and national competitions involving highly paid consultants and coaches, clothing designers, makeup specialists, and so on. Arguably, the winner of these pageants is the child who most successfully combines adult sexuality with childlike innocence." [mijn nadruk] (22-23)
Ik heb wat moeite met de term 'children as sex objects'. Wat betekent dat in feite? Dat kinderen alleen belangrijk gevonden worden vanwege hun fysieke aantrekkelijkheid en sexappeal, zodat volwassenen daar seksueel genot aan kunnen ontlenen? Is dat wat er gebeurt in genoemde films? Ik dacht het niet. Is dat wat gebeurt bij schoonheidswedstrijden? Dat is een stuk waarschijnlijker.
Ik mis de nuances hier. En er zijn onderliggende waarden en normen waarmee ik het niet eens ben, zoals in die laatste zin: seksualiteit is iets van volwassenen, kinderen zijn onschuldige wezens. Dat Neil Postmans The disappearance of childhood hier zo opgehemeld wordt, is ook een teken aan de wand voor die waarden en normen.
"For about two decades Americans have been watching television shows and movies dealing, in one way or another, with the sexualization of the elderly (usually elderly men) as well as children, along with the phenomenon of pairings that reach very wide across the generations."(36)
Volgens de auteurs wordt alles en iedereen geseksualiseerd. Maar wat zeg je dan nog met die term? Seks is overal aanwezig in 'onze' hookupcultuur, met seksbuddy's, met 'friends with benefits', met seks om de seks zoals in pornofilms. Maar is iedereen dan meteen een seksobject?
Hoofdstuk drie geeft een aardig historisch overzicht van de media vlak voor en verder na WOII die een steeds groter rol begonnen te spelen in de verspreiding van vrouwvijandige erotisch getinte verhalen, vooral voor mannen, waarbij de traditionele rolverdeling op de achtergrond altijd aanwezig was.
"Anti-pornography activists have for decades described porn as angry and hateful toward women, a claim we don’t think is true of all porn. Over the past decade or so, however, violent porn has advertised and sold anger and hate in increasingly actual — that is, not pretended or scripted — ways. It is as if the resentful anger underlying the men’s adventure magazines discussed in Chapter 3, with misogynistic Nazis bayoneting bound and bleeding women, has returned to the surface of American popular culture in a new form. The male audience for violent pornography seeks literally to injure, through physical violence and humiliation, the flesh and spirit of American women." [mijn nadruk] (159)
"Violent porn implicitly accepts power as the male trait. Further, it views male power in only one way: dominating others through sexual violence. This is precisely the dynamic on display at Abu Ghraib." [mijn nadruk] (160)
De auteurs vragen zich na al die voorbeelden van gewelddadige seks af of pornografie ons corrumpeert.
"Yet Comstock’s belief that porn taints the soul remains relevant today. In fact, the arguments over pornography all have, at their core, one position or another on this supposed defilement. For Comstock, the taint was fundamentally moral. Over the last several decades, however, not only moral crusaders but groups with social and political allegiances have lobbied against pornography. Of all these groups, women, the putative victims of pornography, have overwhelmingly dominated the public discourse on the subject since the 1950s. And since the growth of women’s liberation as a powerful social movement in the 1970s, feminism has set the terms of the debate." [mijn nadruk] (170)
"Dworkin and MacKinnon succeeded in mounting a compelling case against porn not on moral grounds, but rather as a crucial part of the oppression of women and a violation of their civil rights." [mijn nadruk] (178)
Toch begrijp ik nog steeds niet waarom je geweld en zo verder tegen vrouwen in pornografie niet op morele gronden zou kunnen verwerpen. Waarom die angst voor moraliseren? Niet alles is relatief of moet toegestaan worden vanwege de vrijheid van meningsuiting.
"Steinem wanted to keep feminists from being labeled as neo-Puritans and prudes. Anti-porn too often bordered on anti-sex, and seemed to quash any possibility of an active and healthy sexual life for women." [mijn nadruk] (179)
"Recent statistics offer no evidence that porn has spurred violence against women."(183)
"In summation, pornography will not transform a psychologically healthy man into a violent sexual abuser. But porn does play a disturbing, if uncertain, role in the lives of men predisposed toward sexual violence." [mijn nadruk] (185)
De vraag is alleen wat een 'psychologisch gezonde man' is in een samenleving waarin geweld en agressie bij mannen nauwelijks veroordeeld worden. Door die samenleving zijn eindeloos veel mannen gewelddadig en dan speelt de doorsnee porno voor mannen dus een veel groter rol dan hier uitgewerkt.
Maar het is niet alleen dat. Als je de hele tijd seks ziet in combinatie met typische mannen- en vrouwenrollen, met vrouwen die vernederd worden of agressief en denigrerend benaderd worden door zich superieur wanende mannen dan gaat die beeldvorming lijkt mij een grote rol spelen. Het gaat dus niet zomaar om porno op zich, maar om wat de porno afbeeldt.
"Without repeating here the history of the feminist arguments about porn, suffice it to say that we feel women have had good reason to feel personally oppressed by the direct effect pornography has on their lives, or by porn’s general power in the culture."(193)
"But research, cultural analysis, and common sense lead to one indisputable conclusion. It is simple, glaring, and impossible to avoid: we have created a culture that puts our daughters in grave danger and leaves them there to fend for themselves."(194)
Dat is wel een goede conclusie, maar tegelijkertijd een die niks zegt over wat er moet gebeuren.
Hoofdstuk acht is gewijd aan de vraag wat we moeten doen aan al die problemen die beschreven zijn.
"When conservatives praise the good old days of sexual innocence and restraint, they describe a fantasized and sentimentalized past in which the real suffering caused by ignorance and bigotry are conveniently forgotten." [mijn nadruk] (197)
"We reject the oft-posited “innocence” of eighteenth-, nineteenth-, and early-twentieth-century America because this conception relies on a puritanical denial of the body and of all things sexual."(199)
Terug willen naar 'de goede oude tijd' helpt niet, conservatieve reacties van dat soort helpen niet. Dat lijkt me goed gezien. Maar wat dan wel?
"> These negative aspects of a porned America must be addressed, but, frankly, it is not clear to us in many cases how to proceed. For, without some kind of censorship (which we would oppose), how can the sheer volume of porn on the Internet — which in itself trivializes sex — be reduced? How (again without resorting to censorship) can the porn of humiliation and torture be kept from slowly seeping into more mainstream porn (as seems already to be happening), and from there into the culture at large?" [mijn nadruk] (199)
Wat een gedraai. Wat is er tegen bepaalde vormen van censuur, wat is er tegen het verbieden van bepaalde zaken? Er wordt om allerlei redenen al zoveel verboden. Amerikanen zijn altijd weer doodsbang voor regulatie door een overheid. Maar het hangt er uiteraard van af vanuit welke visie en motieven en normatieve achtergrond er gereguleerd wordt.
Wat je nu ziet is dat jonge mensen (ook vrouwen, ook kinderen) die seksualisering als normaal beginnen te accepteren.
"It is not surprising, then, that in significant numbers, these young women have responded to the culture of porn by rolling up their sleeves, so to speak, and jumping in. Porn is one more item girls have lined out of the “boys only” playbook.(...) And yet, many of the young women that Ariel Levy talked with in connection with her book Female Chauvinist Pig, as well as some college women that Laura Sessions Stepp interviewed for her book Unhooked, seem to revel in rather than suffer from their own sexualization. They flash their breasts for Girls Gone Wild cameras, for instance, because, as the girls themselves put it, they have such beautiful breasts to flash. Far from feeling exploited or victimized, they say, they positively enjoy putting themselves on display in skimpy clothes at bars and clubs. On first consideration, such reveling in the reduction of oneself to an attractive body might seem like the healthy exercise of a newfound freedom, sexualization as empowerment." [mijn nadruk] (209-210)
"It’s to be expected that, as educators, we believe in the power of ideas and rational discussion. But our belief is solidly grounded in empirical evidence that destructive, unhealthy attitudes and values can be reshaped in positive ways."(216)
Natuurlijk is een open rationele discussie over dit soort zaken prima, maar zal die veel opleveren?
"Along formal and informal educational lines, the problems of sexualization can similarly be confronted. For example, parents need to watch television shows with their kids and comment on, let’s say, ads for Bratz dolls, and other examples of sexualization, whether in ads or in the shows themselves. Even very little girls, three, four, or five years old, can be guided in ways to countervail the messages of such ads."(217)
"Through formal instruction in the classroom as well, girls and boys need to gain what the APA report on sexualization calls “media literacy.” The report focuses on girls, but boys as well need to develop skills enabling them not merely to view ads passively and naively, but to see through them — to see the underlying assumptions, the implicit and encoded messages, in commercials on television as well as in Internet and magazine ads."(218)
Het is opvallend dat de oplossing weer eens gezocht wordt bij de ouders en bij het onderwijs, uiteraard zonder enige kritiek op het kapitalisme te uiten. Lekker gemakkelijk. Want hoeveel ouders hebben de tijd om samen met hun kinderen achter de buis te zitten en commentaar te leveren? En denken de auteurs mu werkelijk dat kritisch nadenken over media een plaats krijgt in de conservatieve curricula in de VS?
Mijn gevoel bij dit boek is dubbel. Historisch gezien staan er heel boeiende zaken in. En de kritiek op vrouwvijandige porno en op de maatschappijbrede seksualisering is helder en verdedigbaar. Maar de oplossingen die beschreven worden om daar vanaf te komen zijn op zijn zachtst gezegd naïef.
Daarnaast denk ik dat we ons altijd moeten afvragen vanuit welk normatief kader, vanuit welke waarden en normen, die kritiek op porno en seksualisering gegeven wordt. De auteurs zijn niet heel erg conservatief, lijkt me, en toch hebben ze weer wel standaard opvattingen over onschuldige kinderen die beschermd moeten worden, en zo meer. In die zin is dit dan weer een oppervlakkig boek.