De taal maakt het ons niet gemakkelijk. We gebruiken het woord 'mooi' vaak niet alleen voor uiterlijke schoonheid. Dat is verwarrend. Je krijgt dan zoiets als 'een mooie uitstraling', 'een mooi mens', 'innerlijke schoonheid'. Op een gegeven moment is een woord als 'knap' meer het woord voor die uiterlijke schoonheid en 'mooi' meer het woord voor iemands karakter.
Maar of we het nu over een 'knappe man of vrouw' hebben of over een 'mooie man of vrouw', de vraag is of dat dan samenvalt met 'aantrekkelijk zijn'. Niet zonder meer. Mensen met een bijzonder gaaf uiterlijk - knappe mensen - zijn voor andere mensen soms helemaal niet aantrekkelijk. 'Dat is maar de buitenkant' zou iemand wijs kunnen zeggen, 'daar raak je op uitgekeken'.
Dus: waarom voelen we ons tot iemand aangetrokken? Waarom kies je voor deze persoon om een relatie mee te hebben en niet voor die andere persoon? De geleerden hebben er hele theorieën over: we kiezen voor de aantrekkelijkste persoon omdat die de beste genen heeft, we kiezen voor de meest mannelijke of de meest vrouwelijke persoon om ons voort te planten, we kiezen voor iemand die op onze moeder of onze vader lijkt, we kiezen iemand naar de verwachtingen van onze ouders, en zo verder. Het zijn theorieën die meestal weinig wetenschappelijk en vooral heel erg normatief zijn.
Ik zeg: het is grotendeels toevallig. Je wilt seks met iemand omdat je verlangens hebt, je wil graag iemands gezelschap omdat je je alleen voelt, maar wie je tegenkomt, wie je daarvoor kiest, dat hangt af van je uiterlijk en je persoonlijkheid, dat hangt af van de plek waar je woont, dat hangt af van het milieu waarin je opgroeit, dat hangt af van allerlei maatschappelijke verwachtingspatronen waarmee jij te maken hebt. Toeval, toeval, toeval.
Ben je toevallig een gaaf exemplaar van de mensheid met een knap uiterlijk, dan heb je over het algemeen meer keuze omdat anderen je uiterlijk nu eenmaal het eerste zien en liever iemand om zich heen hebben die knap is dan iemand die lelijk is. Waarom zou dat iets te maken hebben met zoeken naar de beste genen en de beste voortzetting van de evolutie zoals zo veel wetenschappers tegenwoordig beweren? Het is simpelweg prettiger om naar iemand te kijken die je aantrekkelijk vindt. Dat is alles. Verder niets. Of je voor iemand kiest dan wel bij iemand blijft hangt vervolgens af van hoe belangrijk je dat vindt, hoe groot je behoefte aan een gaaf uiterlijk is. En dát is weer grotendeels afhankelijk van wat je meemaakt tijdens je groei naar volwassenheid en van de samenleving waarin je opgroeit. Het kapitalistische bedrijfsleven en de media hebben het uiterlijk bijvoorbeeld verheven tot het allerbelangrijkste wat er is. Niets is zo belangrijk als er goed en aantrekkelijk uit zien, maken ze tegenwoordig iedereen wijs. Er worden miljarden mee verdiend, met dat uiterlijk van mensen.
Knappe mensen hebben altijd wel een voorsprong gehad, maar die werd vroeger al gauw teniet gedaan door andere factoren als familieachtergrond, zedelijk gedrag, persoonlijkheid, toekomstperspectief. Tegenwoordig krijgen knappe mensen vanwege hun gave uiterlijk een enorme voorsprong die ook nauwelijks meer afgezwakt wordt door andere eigenschappen. Logisch dat dat voor veel mensen de frustratie van de dag is.
Al die moeite die je zou moeten doen om bij de 'knappe mensen' te horen is frustrerend en uiteindelijk ook volkomen zinloos. Wie gaaf is, is dat maar tijdelijk: uiteindelijk wordt iedereen ouder, minder gaaf, en minder aantrekkelijk.
Laten we eerlijk zijin: het is gewoon dom om je uitsluitend door een fraai uiterlijk te laten leiden. Je komt op een gegeven moment altijd weer met lege handen te staan. Gelukkig zijn mensen nog niet helemaal gek geworden. Een knap uiterlijk trekt de aandacht en is prettig om naar te kijken, maar veel mensen geven toch de voorkeur aan iemand die een vriendelijke en warme uitstraling heeft, iemand die je kunt vertrouwen, iemand die een boeiende persoonlijkheid heeft. Heb je een goede uitstraling en een fijne persoonlijkheid dan willen anderen graag contact met je, ook al ben je niet zo'n knappe man of vrouw.
En hoe kom je daar dan aan, aan die uitstraling en die persoonlijkheid? Ook dat is afhankelijk van het toeval. Het heeft te maken met intelligentie, creativiteit, nieuwsgierigheid, zelfvertrouwen, warme belangstelling voor anderen, innerlijke rust. En dat alles krijg je weer eerder wanneer je ouders je goed opvoeden: wanneer zij je belangrijk vinden en moeite doen om je mogelijkheden en talenten te ontwikkelen. Als je ouders in je geloven, geloof je al gauw ook in je zelf.
Het is allemaal zo toevallig: hoe je er uitziet, hoe gezond je bent, wat je van je ouders meegekregen hebt, hoe belangrijk de samenleving allerlei dingen vindt. Maar het toeval regeert op een nog veel simpeler niveau over wie je kiest als sekspartner of relatie. Er is immers meer keuze wanneer je toevallig ergens leeft waar je meer mensen tegen kunt komen. Woon je toevallig in een klein dorp in het midden van nergens, dan val je op heel andere mensen dan wanneer je in een grote stad woont. Zo simpel is het. Wanneer er weinig te kiezen valt blijken uiterlijk en uitstraling en persoonlijkheid ineens veel minder belangrijk te zijn. Soms gaat het inderdaad om de noodzaak je voort te planten, om de extra handen die je nodig hebt om het land te bewerken of om iemand die het bedrijf van je over kan nemen. Verliefdheid en liefde en houden van zijn dan ineens niet meer zo belangrijk.
En zo verder. Toeval, toeval, toeval. In het algemeen komen mensen hun liefjes tegen in de omgeving waarin ze dagelijks verkeren. Het wordt de buurjongen of het buurmeisje, het wordt iemand uit de straat, iemand met wie je in de klas zit of die je elders op school tegen komt, iemand die je ontmoet bij dansles of op de sportclub of in het koor, iemand met wie je te maken krijgt tijdens je stage of tijdens je werk. Het ligt zo voor de hand. En pas dan gaan er andere mechanismen werken waarmee je een verdere selectie maakt en waarmee je allerlei mensen uitsluit. Wie sluit je bijvoorbeeld uit?
Uiteindelijk houd je niet zo veel mogelijkheden over.
Wat een tegenvaller: verliefd worden of juist niet wordt volkomen bepaald door het toeval. Er is niet zo heel veel speciaals aan die ene op wie je verliefd wordt behalve dan dat hij of zij niet uitgesloten wordt door de taboes die je zeggen iemand af te wijzen. Maar zo gauw je hem of haar 'hebt' ben je tevreden, je hebt iemand om mee te vrijen, je hoeft je niet eenzaam te voelen. Omdat de samenleving dat zo graag lijkt te willen maak je jezelf wijs dat de persoon die je ontmoette en uitkoos 'de Ene' of 'de Ware' is en stap je meteen alle bestaande taboes binnen: je gooit letterlijk en figuurlijk de gordijnen dicht, niemand anders mag je nog naakt zien of intiem met je zijn. Vervolgens hang je ook nog een bordje op je deur met 'niet beschikbaar' er op, en dat is dat.
Totdat natuurlijk blijkt dat degene die je koos toch niet zo geweldig blijkt te zijn of totdat je iemand anders tegenkomt die een stuk leuker is of totdat zelfs jij niet meer in staat bent om te liegen en te bedriegen en te verzwijgen om je relatie in stand te houden. Goh, en ineens hangt er weer een bordje 'beschikbaar' op je deur, onzichtbaar voor je man of vrouw of kinderen of familie maar heel erg zichtbaar voor iedereen die op zoek is naar een liefje. Niets is zo onbetrouwbaar als wat mensen over hun relatie zeggen, geen holler frasen dan die op het vlak van de liefde.
En er zijn altijd anderen. Er zijn zo veel mensen die redelijk aantrekkelijk zijn, er zijn zo veel mensen met wie je seks kunt hebben, er zijn zo veel mensen met wie je je dagen kunt doorbrengen. Iedereen die beweert dat dat alleen kan met 'die Ene' neemt het niet erg nauw met de waarheid.