>>>  Laatst gewijzigd: 17 april 2024   >>>  Naar www.emo-level-4.nl  
Ik

Filosofie en de waan van de dag

Start Filosofie Kennis Normatieve rationaliteit Waarden in de praktijk Mens en samenleving Techniek

Waarden en relaties

literatuur bij het thema

films bij het thema

37°2 Le Matin / Betty Blue

"And now I know that there's a link between the two: being close to craziness and being close to you."
Katie Melua The closest thing to crazy [Album Call off the search]

Verliefd, verloofd, getrouwd. De meeste mensen kennen niet anders. Dat is het patroon in de relaties die ze met anderen hebben. Dat is hoe de samenleving verwacht dat je relaties verlopen. Dat zijn de waarden en normen, zo hoort het.

Relaties en waanzin

Maar soms is er geen patroon. Soms word je intens verliefd op iemand die je helemaal op je kop zet. Soms krijg je een relatie die een onherroepelijk einde zal hebben. Waarna het jaren duurt voordat je weer met beide benen op de grond staat. Als dat laatste al lukt.

Deze film gaat over zo'n relatie. Hij riep voor mij veel herinneringen en gevoelens op aan de zeventiger jaren, aan een intense relatie die ik zelf in die tijd heb gehad met een vrouw als Betty. Minder extreem, maar toch... Als ik teruglees wat ik indertijd over haar schreef zie ik dezelfde liefde, passie en waanzin. Ik vind het geen gemakkelijke film om naar te kijken. Maar dus niet, omdat ik hem niet goed vind (integendeel) of omdat het verhaal te ver van de realiteit afstaat (ik weet beter) of omdat er slecht geacteerd wordt (integendeel).

Misschien dat mensen die dat over de film zeggen moeite hebben met de extraverte intensiteit ervan: het gaat immers niet alleen over romantische gevoelens, het zijn romantische emoties. Of ze herkennen niet hoe een intense liefdevolle relatie kan ontsporen, omdat ze niet weten dat het verschil tussen liefde en waanzin soms wel heel erg klein is.

Wat is normaal?

Schermafdruk 'Betty Blue Directors Cut'

Betty is extreem lijfelijk en sexy. Zoals ze in het begin van de film met Zorg vrijt. Zoals ze rondloopt met alleen een slip aan en een soort schort met een blote rug en borsten die door het bovenstuk van die jurk nauwelijks bedekt worden.

Maar dat is niet het enige wat haar voor Zorg — en voor mij — aantrekkelijk maakt. Betty heeft een heel apart, bijzonder expressief gezicht. Die pruilmond wanneer ze klaagt over de mannen in het restaurant die aan haar zitten. Die stralende ogen wanneer Zorg zonder verder iets te zeggen haar koffers binnenzet. De woede die al haar gelaatstrekken vertekent wanneer mensen Zorg onrechtvaardig behandelen. Ze praat met haar ogen, ze vrijt met haar ogen, ze baalt met haar ogen. Haar gezicht is uitdrukking van haar temperament, haar gezicht is haar persoonlijkheid.

Schermafdruk 'Betty Blue Directors Cut'

Daarom is het ook haar gezicht dat Betty later kapot maakt. Ze is niet alleen gevoelig, ze is ook emotioneel. En ze gooit niet alleen met haar blijheid, maar ook met haar verdriet. Totale overgave, weinig gevoel voor wat je te midden van andere mensen wel en niet hoort te doen, uniek, prettig gestoord, gek.

Ze is vanaf het begin niet zo'n verstandig mens, nee. Ze heeft een directheid en spontaniteit en openheid die 'verstandige' mensen al lang hebben afgeleerd. En het is zeker waar dat Zorg eigenlijk de hele film aan het puinruimen is, de puinhoop die Betty er van maakt, omdat ze het leven niet kan accepteren zoals het is.

Maar Zorg valt desondanks als een blok voor haar. Betty is iemand om helemaal gek op te zijn, tot in de diepste vezels van je lijf, tot in de diepste lagen van je persoon. Het is bijna niet te verdragen wanneer je zo iemand verliest. Je leven wordt ondraaglijk saai, je verliest je balans. Als Betty gek wordt, kan Zorg zelf eigenlijk ook alleen maar gek worden. Zij verdwijnt en jij bent nergens meer. Je zit de hele dag te wachten totdat ze terugkomt, ook al weet je al lang dat dat nooit zal gebeuren. Geen post, geen telefoon, geen verbinding meer. Maar uiteindelijk, uiteindelijk val je weer helemaal terug op wat je echt bent. Al is het wel erg stil om je heen. Ja, ik heb het ook over Zorg.

Het verhaal

Locatie: Strandhuisje

Zorg woont in een vakantiehuisje aan het strand. Hij mag daar gratis wonen zolang hij allerlei klusjes opknapt voor de eigenaar van de huisjes. Betty werkt in een restaurant in de buurt. Wanneer de film begint, hebben ze elkaar al leren kennen. De ongecensureerde versie van de film begint namelijk met een lange scène waarin ze de liefde bedrijven.

Zorg is blij met Betty. Zingend komt hij thuis van een klus en redt zijn chili con carne die op het vuur stond te pruttelen. In de volgende scène zie je Betty in haar sexy schort over het strand naar het huisje van Zorg lopen. Ze heeft in een paar koffers het weinige bij zich wat ze heeft. Ze heeft — zo vertelt ze Zorg — ontslag genomen bij het restaurant. Ze baalde omdat haar werkgever haar betastte en omdat ze genoeg had van alle dronkenlappen en geilbakken daar. Zonder iets te zeggen pakt Zorg de koffers uit de deuropening en zet ze binnen. Betty straalt.

Vanaf dat moment wonen ze daar samen. Dat is tegen de regels van de eigenaar. Als die er achter komt, chanteert hij Zorg en draagt hij hem op als compensatie alle vakantiehuisjes te verven. De man is overduidelijk een uitbuiter. Betty voelt meteen de diepste antipathie voor hem. Wanneer hij weer eens komt zeuren en naar haar komt gluren, gooit ze een emmer verf over zijn Citroën. Ze kan ook niet uitstaan dat Zorg zich door deze vent onder druk laat zetten. "Ik wil je kunnen bewonderen", zegt ze. Ze krijgen er flink ruzie over.

Schermafdruk 'Betty Blue Directors Cut'

Betty wordt zo boos dat ze met van alles gaat gooien. Op een gegeven moment wil ze een doos naar buiten smijten, maar dan houdt Zorg haar tegen: in die doos zitten cahiers, het manuscript van een boek dat hij ooit schreef. Betty kan niet geloven wat ze hoort. Waarom heeft hij daar nooit iets over verteld? Ze schuift alles van de tafel af en gaat de cahiers zitten lezen. Ze leest de hele nacht door en is klaar met lezen wanneer Zorg 's ochtend wakker wordt. Nu voelt ze de bewondering die ze voor hem wil hebben. Zorg relativeert het, vindt wat hij geschreven heeft niet zo geweldig. Maar Betty ziet hem als een groot schrijver.

Nu kan ze helemaal niet meer uitstaan dat de huisbaas hem lastig valt. Wanneer die weer eens commentaar komt leveren op Zorg slaat ze op tilt. Ze duwt de eigenaar kwaad door de balustrade van het huisje heen. Hij gaat er boos vandoor. Daarna gooit Betty in een uitzinnige woede alles het huisje uit wat los en vast zit — behalve Zorgs manuscript — en steekt het huisje in de fik. Nu moeten ze daar wel vertrekken.

Locatie: Parijs

Betty heeft een vriendin, Lisa, die weduwe is geworden en een hotel aan de Marne bezit. Betty en Zorg mogen daar een kamer hebben. Als tegenprestatie doet Zorg allerlei klussen in het pand. Lisa is blij met het gezelschap en met de ondersteuning.

Schermafdruk 'Betty Blue Directors Cut'

Betty begrijpt nog steeds niet dat Zorg zo bescheiden doet over wat hij geschreven heeft. Ze gaat zijn manuscript overtypen. Ze kan in het begin niet eens typen, maar wanneer Betty iets in haar hoofd heeft gezet, moet het ook gebeuren. Ze gooit zich voor 100% op de taak, ze leest en typt maar door, haar concentratie is enorm, en uiteindelijk heeft ze een getypt manuscript dat ze kan kopiëren. Ze stuurt het naar een hele lijst van uitgevers. Zorg voelt het probleem al aankomen: hij verwacht niet dat ze zijn boek willen publiceren en is bang voor hoe Betty daarop zal reageren. Van de andere kant stimuleert het hem genoeg om weer te gaan schrijven. Het lukt alleen niet om veel op papier te krijgen.

Intussen leert Lisa een nieuwe vriend kennen: Eddy. Eddy is de eigenaar van een pizzatent in de buurt en is een levensgenieter. Het klikt goed tussen hem en Zorg. Ze trekken nu regelmatig met zijn vieren op. Betty en Zorg gaan ook werken in de pizzatent van Eddy. Maar Betty loopt te balen dat er geen reactie komt van de kant van de uitgeverijen en heeft geen geduld met klanten die onaardig zijn en over het eten zitten te zeuren. Op een bepaald moment is ze zo kwaad dat ze een klant met een vork steekt. Ze is helemaal hysterisch en Eddy vindt Betty's emoties beangstigend.

"Betty was a wild horse that had cut her hamstrings jumping over a wall and was trying to get up."

Schermafdruk 'Betty Blue Directors Cut'

De uitgeverijen beginnen na een tijdje afwijzingsbrieven te sturen. Zorg zit er niet mee, Betty des te meer. Op een dag sleept ze Zorg met een smoes mee. Ze gaat zo'n uitgever opzoeken en confronteert hem met de afwijzingsbrief die hij geschreven heeft. De uitgever gedraagt zich arrogant en vervelend en Betty wordt zo kwaad dat ze hem met een kam verwondt. Ze is ook kwaad op Zorg, omdat die altijd maar weer toegeeft en nooit boos wordt. Betty krijgt vanwege haar agressieve gedrag nu een probleem met de politie. Maar Zorg weet dat op te lossen en de uitgever laat zijn aangifte vallen.

Tijdens een van de feestjes die Lisa en Eddy en Zorg en Betty samen hebben, wordt er opgebeld. Eddy's moeder is overleden. Met zijn vieren reizen ze voor de begrafenis af naar een onduidelijke locatie 600 km verderop.

Locatie: Provinciestadje Zuid-Frankrijk

Schermafdruk 'Betty Blue Directors Cut'

Eddy's overleden moeder had in dat stadje een pianohandel. Na de begrafenis moeten hij en Lisa vanwege hun bedrijf weer terug naar Parijs. Eddy stelt voor dat Zorg en Betty de pianohandel en de woning van Eddy's moeder overnemen. Ze vinden het een goed idee en gaan het huis boven de pianohandel bewonen. Betty wil alleen niet slapen in het bed waarin de overleden moeder gelegen heeft. Het uitklappen van de slaapbank levert een erg komische situatie op.

Zorg vindt het fijn in het Zuiden. Uiteindelijk slaagt hij er zelfs in een piano te verkopen. Van zijn eerste geld koopt hij een gele Mercedes. Betty heeft intussen het hele huis schoongemaakt en ingericht.

Schermafdruk 'Betty Blue Directors Cut'

Maar het oorspronkelijke probleem is niet uit de wereld: Betty ziet Zorg nog steeds als een groot schrijver, terwijl Zorg daar alleen maar zijn schouders over kan ophalen. Betty wordt er boos van. Ze is niet te genieten thuis, rijdt agressief in de Mercedes, en is op een gegeven moment zo kwaad dat ze haar hand door het glas van een deur slaat en hysterisch de stad in rent. Zorg gaat achter haar aan en haalt haar in. Hij kan nog net voorkomen dat de politie zich met de situatie gaat bemoeien.

Na die crisis maakt Zorg meer werk van het verkopen van piano's. Het lukt hem inderdaad om er te verkopen en er goed geld mee te verdienen. Hij koopt een prachtig stuk land voor Betty als cadeau voor haar twintigste verjaardag. Ze is onder de indruk en voelt zich erg diep met hem verbonden.

Betty wil daarna graag zwanger worden en kinderen krijgen met Zorg, ook naar aanleiding van ervaringen met het zoontje van de kruidenier aan de overkant van de straat. Ze merkt op een dag dat ze zwaarder wordt en doet een zwangerschapstest. Die is positief. Zorg is erg blij wanneer ze het resultaat laat zien. Als ze het in een restaurant gevierd hebben en thuisgekomen zijn en Betty in slaap is gevallen, gaat hij schrijven. Ineens lukt het weer.

De dag erna al koopt hij jumpertjes voor de toekomstige baby als cadeautje voor Betty. Betty van haar kant doet die dag voor de zekerheid een tweede zwangerschapstest en die is negatief. Dat is zo'n tegenvaller dat ze helemaal doordraait. Wanneer Zorg thuis komt zit ze verdwaasd aan tafel. Ze heeft haar haren afgeknipt, haar gezicht ingesmeerd, en is totaal onbenaderbaar. Zorg probeert het zo goed en zo kwaad als dat gaat op te vangen. Dat lukt een beetje, maar vanaf die crisis is Betty erg depressief. Ze ziet er witjes uit, staart in het niets, hoort stemmen. "Het leven is tegen me", zegt ze, "ik speel het niet eens klaar om een kind te krijgen."

Schermafdruk 'Betty Blue Directors Cut'

Zorg wil alles doen om Betty weer gelukkig te maken. Hij wil een eiland voor haar kopen. Als vrouw verkleedt, loopt hij het kantoor binnen van een geldtransportbedrijf. Met een pistool dwingt hij de mensen daar om hem een smak geld te verschaffen. Die denken echt dat ze met een vrouw te maken hebben. Thuis ontdekt Betty op een gegeven moment de vrouwenkleren. Ze wil dat Zorg ze aandoet en ze moet er vreselijk om lachen. Even lijkt ze weer gelukkig te zijn. Maar er is niet echt iets veranderd: Betty zit in haar eigen wereld, ze luistert niet meer naar anderen.

Zorg neemt haar op een dag mee naar het strand. Maar het enige wat daar haar aandacht heeft zijn kinderen. Op een onbewaakt ogenblik gaat ze met een kind aan de wandel. De ouders ervan zijn natuurlijk bang dat het kind ontvoerd is, maar Zorg weet beter. Hij gaat achter Betty aan en vindt haar op een speelgoedafdeling waar ze met het kind zit te spelen in een wigwam. Zorg brengt het kind terug naar de ouders en gaat er met Betty als een haas vandoor om problemen met de politie te voorkomen.

Hij maakt zich grote zorgen over haar en durft haar nauwelijks meer alleen te laten. Maar hij moet toch ooit boodschappen doen. Tijdens zo'n moment steekt Betty in een vlaag van automutilatie haar oog uit. In het ziekenhuis mag Zorg maar vijf minuten bij haar zijn, hij moet de volgende dag terugkomen. 's Nachts zit hij over alles te peinzen. De dag erna wordt hij door een uitgever gebeld die zijn boek wil uitgeven. Wanneer hij weer in het ziekenhuis komt en het goede nieuws wil vertellen, blijkt dat Betty vastgebonden op een ziekenhuisbed ligt, helemaal platgespoten met kalmeringsmiddelen. Hij protesteert heftig bij de artsen en verplegenden, maar wordt zonder pardon het ziekenhuis uitgezet. Betty wordt vanwege de automutilatie blijkbaar als een gedwongen psychiatrische patiënt behandeld.

Er is geen oplossing. Zorg kan het niet aanzien dat de levendige Betty op deze manier van haar leven beroofd wordt. Hij verkleedt zich weer als vrouw en gaat naar het ziekenhuis waar hij stiekem de kamer van Betty binnendringt. Met een kussen laat hij haar doodgaan, maar hij kan niet kijken wanneer hij dat doet. Nu kunnen ze nooit meer gescheiden worden. Hij gaat naar huis, maakt weer chili con carne, en schrijft.


De film 37°2 le matin, vooral bekend als Betty Blue, maar ook uitgebracht met de letterlijk vertaalde titel 37.2 Degrees in the Morning, is van 1986 en werd geregisseerd door Jean-Jacques Beineix. De film is gebaseerd op het boek 37°2 le matin van Philippe Djian, oorspronkelijk in het Frans uitgegeven door uitgeverij Éditions Bernard Barrault in 1985. In 1988 werd het in het Engels vertaald als Betty Blue. Djian schreef mee aan het script voor de film. De rollen van Betty en Zorg worden gespeeld door Béatrice Dalle en Jean-Hugues Anglade. De indrukwekkende muziek is van Gabriel Yared.