Ik ken Jannah Loontjes van haar puntige stukjes in Filosofie Magazine. Toen ik ergens dit boek zag aangekondigd dacht ik: oké, kopen, benieuwd wat ze als filosofe over de liefde te melden heeft.
Helaas had ik niet zo op de ondertitel gelet. Die luidt Literaire pelgrimage in Umbrië. Het boek blijkt voornamelijk een reisverslag gecombineerd met allerlei biografische stukjes. Het is allemaal wel goed geschreven, maar ik houd niet zo van reisverslagen en nadrukkelijk filosofisch is er in dit boek niet zo veel te vinden. Mijn fout.
Ik vond het desondanks wel een apart boek. Loontjes is iemand die veel meer achtergrond en kansen heeft gehad dan ze zich lijkt te realiseren. Ik kijk hier alleen naar wat opmerkingen over relaties.
"Ik zeg weleens tegen Jamal dat het maar goed is dat ik nooit heb gezien hoe hij zijn flat in Barcelona had ingericht. Grote kans dat ik op zijn smaak zou zijn afgeknapt. Iets dergelijks proef ik ook in de ervaring van Frida: de hele wandeling is een afknapper. Ze probeert troost te vinden in een onderzoekend kijken — om op die manier nog íéts uit de ervaring te halen. Het blijft merkwaardig hoe een verschil van smaak je zo van iemand kan doen verwijderen. Ik weet nog dat ik bij een man thuis kwam voor wie ik iets dacht te voelen, maar toen ik een ingelijste replica van Van Goghs sterrennacht in zijn slaapkamer zag hangen, was dat gevoel op slag verdwenen."(57)
Kijk, dat vind ik nu een afknapper. Dus: je komt iemand tegen die je boeiend vindt, maar zo gauw je bij die persoon iets ziet wat niet binnen jouw referentiekader past geef je het al meteen op? Die replica is meteen een stuk belangrijker dan die persoon? Dat geeft te denken. Is de auteur zo ontzettend gemakzuchtig of oppervlakkig? Is de auteur een verwend kreng dat belachelijke eisen stelt aan andere mensen? Heeft ze zo weinig mensenkennis en empathie dat ze niet in staat was om die persoon goed in te schatten voordat ze met hem mee ging? Ik vind het totaal ongeloofwaardig, zo'n reactie.
"In de reeks relaties die ik daarna had, was ik steeds degene die de verhouding verbrak: ik heb niemand nodig en het is ook beter niemand nodig te hebben. Voor de pijn en het gejammer van de mannen die ik verliet, had ik weinig begrip. Zelf zag ik herwonnen ruimte, vrijheid en onafhankelijkheid."(90)
De bewering 'ik heb niemand nodig' is onzinnig en totaal nietszeggend. Hij klopt ook niet met het gedrag dat de auteur verder van zichzelf beschrijft. Als je niemand nodig hebt, waarom heb je dan steeds weer een nieuwe relatie / verhouding met iemand? Zo'n opmerking is erg cerebraal. En wat een egocentrisme weer.
"In latere relaties zou ik steeds meer mijn best doen om mijn geliefde te begrijpen, in sommige relaties veel te lang. Juist de paar mannen die gewelddadig waren, psychologisch maar ook fysiek, probeerde ik te doorgronden, zoals de wanhopige jongen uit Den Helder, die me sloeg, in een kamer opsloot, met een blikkerend mes bedreigde. De frustraties, extreme jaloezie, onzekerheden en paranoia van de mannen probeerde ik in hun levensverhaal te plaatsen, elke gekte kwam ergens vandaan en was met inlevingsvermogen te begrijpen. (...)
De mannen die ik nooit meer hoef te zien, waren wreed. Maar van de lieve mannen ben ik, op afstand, altijd blijven houden. Je kunt ook in je lot verbonden blijven met degene die je achterlaat.(91)"
Een wonderlijk stel alinea's. Al weer een vrouw die 'echte mannen' zoekt en hun agressie veel te lang accepteert. Wat heb je dan een gebrek aan zelfinzicht en mensenkennis, zeg. Het is lui en gemakzuchtig. Het is het bekende zoeken naar een sterke schouder, naar iemand die je beschermt. Zo lang vrouwen dat blijven doen bevestigen ze mannen in gedrag dat slecht is voor vrouwen. En voor iedereen trouwens. Och, en van die lieve mannen zal ze altijd blijven houden, maar dan wel op afstand. Daar hebben die lieve mannen niet zo veel aan, lijkt me. Die krijgen van een vrouw weer de boodschap mee dat ze eigenlijk 'echte mannen' moeten zijn. Lekker dan.
"De doorsnee oordelen: waardevol zijn lange, trouwe relaties, korte zijn vluchtig en dus van minder waarde. Ontrouw is de ergste liefdeszonde. Vreemdgaan is een vrijbrief voor de ander om hetzelfde te doen of diegene te verlaten. Trouw en duur zijn de graadmeters. Elke keer als je een relatie verbreekt, faal je. Is dat zo?(93)"
Dat laatste lijkt me een retorische vraag, nietwaar? Waarom zou je geloven in exclusieve relaties? Er zijn andere manieren om relaties te hebben. Die van de seriële monogamie blijft mogelijk. Maar meer revolutionair zou je ook de weg van de polyamorie kunnen bewandelen bijvoorbeeld. Of je zou met iemand een contract kunnen opstellen dat zegt dat de relatie na precies tweeëneenhalf jaar beëindigd wordt, dat is pas bijzonder.
"Iets wat Jamal en mij in elk geval drastisch van Frida en Enzo doet verschillen, is dat er tussen ons geen spanningen zijn als het om seks gaat. Ook als we overdag meningsverschillen hebben, vinden onze naakte lichamen elkaar in de nacht. Eenvoudig en dierlijk, intiem en weerloos. We vertrouwen elkaar en in dit vertrouwen durven we kwetsbaar te zijn.(117)"
En nu zijn we uit elkaar, gescheiden, ben ik met een ander? Wat zeg je eigenlijk als je dat soort dingen zegt over een relatie die je met iemand hebt?
Jannah LOONTJES Als het over liefde gaat - Literaire pelgrimage in Umbrië [Podium Uitgeverij, 2019, 220 blzn.; eISBN: 978 90 5759 9835]