In mijn eerste voorbeeld was er nog sprake van een wandelaar die in haar eentje wandelt. Maar in erg veel gevallen vormen andere mensen juist een deel van de werkelijkheid die mensen interpreteren. Laat ik voor het gemak het onderscheid toeschouwer - actor gebruiken.
Een actor X verricht een handeling en interpreteert daarbij de werkelijkheid. In die werkelijkheid heeft die persoon vaak te maken met andere personen die ook actor zijn. Misschien ziet een van die andere personen — laten we die persoon Y noemen — die handeling van X. Y is dan een toeschouwer die X ziet handelen. Actor X kan zelf tegelijkertijd toeschouwer zijn van andere actoren die handelen. Mensen wisselen de hele tijd van rol. Een voorbeeld:
Persoon A loopt ergens en ziet aan de overkant van de straat een vriendin. Ze staat te praten met een andere vrouw. Hij besluit over te steken om gedag te zeggen en om haar uit te nodigen voor een avondje sauna. Hij schat de situatie van het verkeer in, de snelheid van een paar auto's van rechts en van een brommer van links, hij schat de breedte van de straat, heeft ergens weet van de noodzakelijke loopsnelheid, hij wil naar een bepaald punt toe aan de overkant, en nog meer.
Persoon B loopt een aantal meters achter persoon A. Hij ziet A. kijken, hij 'ziet' dat A. gaat oversteken, dat wil zeggen: hij interpreteert een aantal indrukken van het gedrag van A. als zodanig. Maar hij 'ziet' zelfs iets wat A. niet ziet en 'weet' dat A. aangereden zal worden door een fietser die A. niet is opgevallen, een fietser die niet kan zien dat A. achter een geparkeerde auto zal gaan oversteken. B. slaakt een kreet, maar het is al te laat.
Aan dit voorbeeld wordt duidelijk hoe snel interpretaties van de werkelijkheid voltrokken worden en hoeveel informatie er in veel gevallen mee gemoeid is. Dat geldt zelfs bij zo iets simpels als het oversteken van een straat, laat staan bij het interpreteren van iemands gedrag. Daarnaast blijkt uit het voorbeeld dat toeschouwers het doen en laten van andere mensen heel goed kunnen inschatten, en soms zelfs meer zien dan de waargenomen actor zelf kan zien. Zodat ook mogelijk is dat persoon A in andere gevallen een beter beeld heeft van het karakter en het gedrag van persoon B dan B zelf. We zeggen dan: A kent B beter dan B zichzelf.
Het spreekt vanzelf dat dat een gevaarlijke stelling is. Want uiteraard had ik ook een voorbeeld kunnen geven waarin een toeschouwer het handelen van een actor juist volstrekt verkeerd inschat en op grond van een foute interpretatie een kreet zou slaken of iets dergelijks. Of iets een goede of slechte interpretatie is, houdt verband met een aantal voorwaarden waaraan al of niet voldaan is. Als ik de lijn doortrek: je kunt dus niet zomaar zeggen dat je iemand beter kent dan hij of zij zichzelf kent. Misschien dénk je alleen maar dat je iemand kent en zelfs beter kent dan die persoon zichzelf kent. Misschien vergis je je lelijk en heb je het helemaal mis. Misschien heb je vooroordelen en zie je alleen dat wat je vooroordelen bevestigt.
In ieder geval is het zo mensen die met elkaar samenleven — in relaties, in groepen, in de samenleving als geheel — altijd toeschouwer en actor zijn voor elkaar. Personen kunnen niet anders dan bij voortduring interpretaties opbouwen van wat de ander ziet, doet, wil, niet wil, over het hoofd ziet, en zo verder. En ook in het samenleven zijn goede en slechte interpretaties mogelijk.