Er zijn massa's mensen met conservatieve opvattingen. Je ziet die opvattingen terug in wat meer algemene ideeën over hoe mensen zijn of zouden moeten zijn (mensvisies) of over hoe de samenleving is of zou moeten zijn (maatschappijopvattingen, politieke voorkeuren). Maar uiteraard speelt conservatisme ook een rol in oordelen over concreet gedrag van mensen.
Er is heel wat geschreven over conservatisme, zeker in de Verenigde Staten. Kijk maar eens naar dit onderwerp in de Engelse Wikipedia: alle mogelijke begrippen, varianten, instituten, auteurs, en nog veel meer, worden er aan de orde gesteld. Ik wil het hier wat simpeler houden en een reeks opvallende kenmerken beschrijven die vooral in de praktijk van alledag een belangrijke rol spelen.
Een opmerking vooraf. Het gaat altijd om waardeoordelen. Wat conservatieven over mens en maatschappij beweren is gebaseerd op waarden en normen. Hetzelfde geldt voor wat tegenstanders van conservatisme — mensen zoals ik — beweren. Het gaat hier om normatieve visies die verankerd zijn in diepe gevoelslagen van mensen waardoor het vrijwel onmogelijk wordt om opponenten te overtuigen. Wat ook weer niet betekent dat iedereen evenveel 'gelijk' heeft. Iemand die iets beweert wat tegen alle bekende feiten ingaat, is niet erg overtuigend. Iemand die volstaat met een 'dat voel ik zo' onttrekt zich minstens aan een gesprek of debat en kan evenmin erg serieus genomen worden.
Conservatieven hebben een negatief mensbeeld. Ze vinden dat mensen van nature zwak en onvolmaakt zijn en niet in staat zijn om rationeel te handelen. Conservatieven wantrouwen andere mensen, omdat ze er van uit gaan dat anderen er egoïstisch op uit zijn andere mensen te gebruiken om er zelf beter van te worden. Mensen zijn in hun visie alleen maar in competitie met elkaar, als in een strijd van allen tegen allen, ze geloven in winnaars en verliezers en niet in solidariteit tussen mensen. Ook zien ze (groepen) mensen als fundamenteel ongelijk, waarbij ze hun eigen groep al te gemakkelijk zien als superieur. Voor hen is het geen probleem dat sommige mensen rijk zijn en andere mensen arm.
Zo'n negatieve opvatting over mensen leidt gemakkelijk tot de overtuiging dat mensen leiding en vaste maatschappelijke kaders nodig hebben om met elkaar kunnen samenleven. Conservatieven geloven daarom in de historisch gegroeide maatschappelijke orde met instituten als het huwelijk, het kerngezin, de wettelijke verankering van eigendom, georganiseerde religie, het bedrijfsleven en de vrije markt, een leger, de staat (nationalisme, patriottisme, het vaderland).
Ze zijn voorstander van een maatschappelijke orde waarin hiërarchie (rangorde, pikorde, machtsverhoudingen) belangrijk is. Autoriteit is dus nodig die binnen die hiërarchie leiding geeft aan mensen: in het gezin is die autoriteit de vader, daarbuiten zijn het priesters, politieke en militaire leiders, CEO's en zo verder.
Conservatieven hebben ook traditionele ideeën over de rol van mannen en vrouwen, over gender, over de rol van kinderen binnen die hiërarchie. Mannen zijn superieur, vrouwen ondergeschikt. Seks is er voor de voortplanting en hoort alleen binnen het huwelijk plaats te vinden. Kinderen zijn onschuldige seksloze wezentjes en moeten gehoorzaam doen wat hun ouders zeggen. Zo gauw conservatieven andere opvattingen op die terreinen tegenkomen schieten ze in een morele paniek.