Mensen kunnen hele goede redenen hebben om niet tevreden te zijn over hoe hun samenleving functioneert en over hun positie in die samenleving. Ze denken dan na of dromen simpelweg over een samenleving waarin ze gelukkiger kunnen zijn.
Een utopie is een normatief ontwerp van een betere toekomst. Van de andere kant zijn er ook mensen die juist willen laten zien hoe verschrikkelijk de toekomst kan worden als er nu niets aan de samenleving wordt veranderd. Zo'n mogelijk doemscenario kan bijvoorbeeld worden beschreven in een dystopie. Maar ook een dystopie baseert zich op waarden en normen over hoe een samenleving zou moeten zijn.
Er bestaat geen echte tegenstelling tussen utopie en dystopie. Zowel een utopie als een dystopie gaat uit van een werkelijkheid die 'beter' is dan de huidige en die we proberen te realiseren, omdat de huidige ons niet bevalt. Het gaat daarbij dus om een normatieve gedachte die mensen stimuleert om hun eigen leven en het samenleven met anderen te veranderen met als doel het wegwerken of voorkomen van een situatie waarover ze niet tevreden zijn. Een utopisch ideaal deel je vaak met anderen en met die anderen werk je samen aan het veranderen van dingen.
Wat voor situaties worden in utopieën vaak beschreven?
Utopieën en dystopieën tref je vaak aan in literaire uitingen zoals romans, maar ook in films, tv-series, toneelstukken, en zelfs in beeldende kunst. Maar over utopie en dystopie wordt ook meer theoretisch nagedacht door filosofen en andere onderzoekers.