Er is veel onderzoek gedaan naar mensen in culturen en samenlevingen (culturele antropologie, psychologie, sociologie bijvoorbeeld).
Maar constateren hoe mensen zich feitelijk gedragen zegt lang niet alles over hoe mensen zich zouden moeten gedragen. En constateren hoe het samenleven van mensen feitelijk is geregeld zegt lang niet alles over de wenselijkheid van die regels. Je kunt nooit zo maar de sprong maken van het constateren van feiten naar normatieve beweringen over hoe mensen zich zouden moeten gedragen of hoe het samenleven van mensen het beste geregeld kan worden.
Het is daarom nogal gevaarlijk om te veronderstellen dat er één duidelijke menselijke natuur bestaat die ons vervolgens zou dwingen ons op een bepaalde manier te gedragen. Als iemand zoiets zegt als: "mensen zijn van nature dit of dat", dan is dat vaak helemaal geen feitelijke constatering, maar een waardeoordeel over hoe mensen zouden moeten zijn. Ik zelf reageer vrij allergisch op zo'n uitspraak, merk ik altijd.
'De menselijke natuur', dat klinkt ook nog eens behoorlijk biologisch. Alsof we dieren zijn die niet anders kunnen doen dan wat onze instincten ons ingeven. Maar mensen zijn geen dieren, mensen worden niet geregeerd door hun instincten. Mensen worden zelfs al voor hun geboorte in hun ontwikkeling beïnvloed door hun omgeving. En als ze geboren zijn, neemt die invloed razendsnel toe. Hoe ver reikt die invloed? Tja ... We komen dan uit bij de zogenoemde 'nature - nurture' - discussie. Ook discussies over vrijheid en determinisme horen hier thuis.