Neil POSTMANNeil Postman (1931-2003) is vooral bekend als een schrijver die felle kritiek had op het grote belang dat er aan techniek gehecht wordt in de moderne cultuur. Hij schreef boeken als Amusing Ourselves to Death (1985) en Technopoly: The Surrender of Culture to Technology (1992).
Zijn schrijfstijl is in die andere boeken journalistiek, zijn betoog oppervlakkig, en hij lijkt te denken dat er maar een land ter wereld bestaat namelijk de Verenigde Staten. Het is ergerlijk. En in dit boek is het niet veel beter.
Mijn vraag is natuurlijk allereerst met welke kenmerken Postman 'kindertijd' definieert. Dat wil maar niet duidelijk worden. Hier staan er maar een paar. Nieuwsgierigheid, zeker. Maar charme? Of maakbaarheid? En vooral: onschuld?
"As I write, twelve- and thirteen-year-old girls are among the highest-paid models in America. In advertisements in all the visual media, they are presented to the public in the guise of knowing and sexually enticing adults, entirely comfortable in the milieu of eroticism. After seeing such displays of soft core pornography, those of us not yet fully conditioned to the new American attitudes toward children yearn for the charm and seductive innocence of Lolita."(19)
Dit is in feite in lijn met de conservatieve opvattingen zoals die bijvoorbeeld in het Australiëdebat over seksualisering naar voren gebracht worden. Maar hier bij Postman wordt meteen een waardering aan het feit gegeven ('soft core pornography'). En wat bedoelt hij met dat 'Lolita' (ik neem aan die van Nabokov) een 'verleidelijke onschuld' zou hebben? Heeft hij het boek niet gelezen? Ze is helemaal niet zo 'onschuldig' namelijk, tenminste: niet in de betekenis die Postman er aan hangt als 'niets wetend van seks'. En ze was bepaald schaamteloos.
"Moreover, the Romans began to make a connection, taken for granted by moderns, between the growing child and the idea of shame. This was a crucial step in the evolution of the idea of childhood, and I shall have occasion to refer to this connection in discussing the decline of childhood in both medieval Europe and our own times. The point is, simply, that without a well-developed idea of shame, childhood cannot exist."(19)
Wat een vage stelling. De kindertijd kan niet bestaan zonder schaamte, stelt hij. Is een wereld vol met schaamte zo geweldig dan? Volgens Postman is die noodzakelijk. En ja hoor, daar komt-ie: Kinderen moeten volgens Postman dus beschermd worden tegen en afgeschermd worden van de wereld van de volwassenen. Postman weet wat 'kind-zijn' is: daar heerst onschuld, daar bestaat seksualiteit niet en ze moeten vooral geen getuige zijn van de 'geheimen van volwassenen'.
"One might say that one of the main differences between an adult and a child is that the adult knows about certain facets of life — its mysteries, its contradictions, its violence, its tragedies — that are not considered suitable for children to know; that are, indeed, shameful to reveal to them indiscriminately."(24)
In een wereld van boeken bestond dat nog en konden die geheimen nog ver gehouden worden van kinderen. Maar met de komst van de televisie is dat onmogelijk geworden en weten kinderen net zo veel (zo niet meer) van die 'geheimen' als volwassenen. En dan heeft Postman het moderne internet met zijn sociale media en de alomtegenwoordige smartphone nog niet eens meegemaakt.
Postman blijft dat idee van die schaamte herhalen. Maar dat is wat anders dan het ook te onderbouwen / bewijzen. Waarom is het geciviliseerd als je je schaamt voor dingen? Het is allemaal erg op Elias gebaseerd. Ik zie die samenhang niet. Het is zoals in Postmans andere boeken: er worden grote historische samenhangen geschetst die we blijkbaar maar moeten aannemen. Waarom zou geletterdheid samen moeten gaan met de onderwerping van het lichaam aan de geest en met schaamte als gevolg of met zelfdiscipline op het vlak van seks?
De voorbeelden zijn ook hier bijzonder Amerikaans. Wat volgt lijkt erg op zijn boek Amusing ourselves to death. Ik zal niet ontkennen dat de televisie als medium een enorme invloed heeft op mensen en hoe ze met informatie omgaan, etc. Maar dat onderscheid kinderwereld - volwassenenwereld dat er door zou verdwijnen is wel het minste probleem. Dat mensen er dom en oppervlakkig door worden bijvoorbeeld lijkt me een groter probleem, maar dat komt door complexer zaken zoals de inbedding van media in de commerciële context van een kapitalistische economie, niet door de media op zich.
"If one lived in a society in which the law required people to be nude on public beaches, the shame in revealing certain parts of the body would quickly disappear. For clothing is a means of keeping a secret, and if we are deprived of the means of keeping a secret, we are deprived of the secret. Similarly, the shamefulness in incest, in violence, in homosexuality, in mental illness, disappears when the means of concealing them disappears, when their details become the content of public discourse, available for examination by everyone in a public arena."(79)
En wat is er dan mis met naakt zijn en met naaktstranden? Waarom moet het menselijk lichaam een geheim blijven? Maar nog ondoordachter is het vervolg: moeten incest en homoseksualiteit en huiselijk geweld en psychische problemen dan verborgen blijven voor anderen? Zodat mensen in het verborgene hun gang kunnen gaan zonder dat wie dan ook dat weet? Hier zie je hoe gevaarlijk dat idee van 'schaamte' is zoals Postman dat hier neerzet. Het is een conservatief standpunt en bijzonder normatief.
En denkt Postman nu echt dat de autoriteit van volwassenen vooral voortkomt uit het 'meer weten'? Hoeveel ouders proberen die autoriteit niet te verkrijgen door autoritair en gewelddadig gedrag? Mead heeft gelijk: kinderen zullen voortaan allerlei dingen leren buiten hun ouders om. Wat is daar mis mee? Ouders zullen hun 'autoriteit' dus moeten verwerven door andere zaken dan 'meer weten, geheimen kennen' en zo. Ze moeten het respect van hun kinderen voortaan verdienen.
Dat hele verhaal over de invloed van televisie is oppervlakkig. Televisie is volgens Postman van zichzelf uit slecht en kan niet op een goede manier ingezet worden. Postman wil blijkbaar niemand bekritiseren, wil niemand ter verantwoording roepen of verantwoordelijk stellen. Dat televisie slecht is ligt volgens hem blijkbaar niet aan de mensen die dit middel gebruiken om te liegen, rotzooi te verkopen, en mensen dom te houden. En we stellen niemand verantwoordelijk voor de manier waarop televisie gebruikt wordt. M.a.w.: er is niets aan te doen. Deprimerende denkwijzen zijn dat.
Ik denk precies het tegenovergestelde: televisie is op zich niets, het wordt iets door de manier waarop mensen dat middel gebruiken; als mensen het voor slechte doeleinden gebruiken heeft het middel slechte invloed, en andersom.
Wat een kind is, wat de kindertijd is, is een sociale constructie. Postman is voor een samenleving waarin er een scheiding bestaat tussen de wereld van de kinderen en de wereld van de volwassenen. Kinderen moeten volgens Postman beschermd worden tegen en afgeschermd worden van de wereld van de volwassenen. Postman weet immers wat 'kind-zijn' is: daar heerst schaamte en onschuld, daar bestaat seksualiteit niet en ze moeten vooral geen getuige zijn van de 'geheimen van volwassenen' op dat vlak.
Het is het bekende conservatieve verhaal over kinderen: kinderen klein en onwetend houden, zogenaamd om ze te beschermen tegen de grote boze wereld van de volwassenen. Ik vind het maar niks. Waren er maar wat minder geheimen. Dat zou veel kinderen / jongeren enorm helpen in het ontwikkelen van een volwassen seksualiteit. En je kunt beter wat doen aan die grote boze wereld van de volwassenen, dan hoeven we kinderen daar ook niet tegen te beschermen.